ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΦΑΣΟΗ ΣΤΕΛΛΑ

Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Για τον άνθρωπο, η αρρώστια είναι διαταραχή της ομαλής κατάστασης της υγείας του που εκδηλώνεται με ενοχλήσεις, φυσιολογικές και μορφολογικές αλλοιώσεις, περισσότερο ή λιγότερο σοβαρές. Ο γιατρός, για να την καταπολεμήσει και για να γιατρέψει τον ασθενή, πρέπει να γνωρίζει τις αιτίες. Η δουλειά του δεν περιορίζεται μόνο στο να εξουδετερώσει τις ενοχλήσεις, αλλά να διαγνώσει την αρρώστια που τις προκάλεσε και να εφαρμόσει την κατάλληλη θεραπεία. Καθήκον του γιατρού είναι να προλάβει τις αρρώστιες, και όχι μόνο να τις θεραπεύει.

Ο αγώνας κατά των ασθενειών γίνεται σε εθνική και διεθνή κλίμακα.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Μία από τις πιο σχετικά συχνές νόσους σήμερα είναι η επιληψία. Υπολογίζεται ότι το 1% περίπου του πληθυσμού, που συνεχώς αυξάνεται, πάσχει από αυτή την νόσο, αν και συχνά η πάθηση δεν εκδηλώνεται κλινικά. Ακόμα άμα παρατηρήσουμε από το ποσοστό που αναφέραμε προηγουμένως, το μεγαλύτερο αντιστοιχεί σε παιδιά ηλικίας περίπου 6-15 χρονών. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι εμφανίζεται σε σχετικά μικρή ηλικία.

Τι είναι όμως στην πραγματικότητα η επιληψία; Τι είδους μορφές υπάρχουν και πώς αντιμετωπίζονται;

Επιληψία είναι παροξυσμική και πρόσκαιρη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας που εμφανίζεται ξαφνικά, παύει αυτόματα και έχει τάση να επαναλαμβάνεται. Η νόσος αποτελεί την κλινική εκδήλωση αυτόματης διέγερσης των νευρώνων. Η εκφόρτιση των νευρώνων μπορεί να παραμείνει εντοπισμένη, όπως συμβαίνει στην εστιακή επιληψία, ή να διαδοθεί σε ολόκληρο τον εγκέφαλο (γενικευμένη επιληψία). Το αίτιο της επιληψίας οφείλεται σε ποικίλα αίτια, όπως εγκεφαλικές κακώσεις κατά τον τοκετό, εγκεφαλίτιδες, τραύματα του κρανίου, αρτηριοσκλήρωση, όγκοι του εγκεφάλου κ.α. Υπάρχουν όμως και μορφές επιληψίας στις οποίες δε βρίσκεται καμιά ανατομοπαθολογική βλάβη.

Η επιληψία μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή της λεγόμενης «μεγάλης επιληπτικής προσβολής», η οποία εκδηλώνεται με απότομη απώλεια της συνείδησης και με παροξυσμό σπασμών: ο ασθενής πέφτει στο έδαφος, όλοι οι μύες εμφανίζουν τονική σύσπαση και μετά τριάντα δευτερόλεπτα αρχίζουν βίαιοι κλωνικοί σπασμοί που τινάζουν ολόκληρο το σώμα με ολοένα ταχύτερο ρυθμό. Γενικά, η κρίση διαρκεί λίγα λεπτά και ύστερα από βαθύ ύπνο ακολουθεί πλήρης ανάληψη του ατόμου.

Μια άλλη κλινική μορφή της νόσου είναι η λεγόμενη «μικρή επιληπτική προσβολή». Το άτομο έχει στιγμιαία απώλεια της συνείδησης και μένει ακίνητο, διακόπτοντας την εργασία που εκτελούσε. Δεν εμφανίζονται κρίσεις σπασμών και η ανάνηψη είναι σχεδόν άμεση. Παραλλαγή της μικρής επιληπτικής προσβολής είναι η «ακινητική επιληψία» και η «μυοκλονική επιληψία», μορφές που εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά στα παιδιά. Μερικές φορές η επιληψία μπορεί να εκδηλωθεί χωρίς σπασμούς, μόνο με ψυχικά συμπτώματα, όπως ξαφνικό και αδικαιολόγητο αίσθημα τρόμου, αποξένωση από το περιβάλλον, διαταραχές της προσωπικότητας ή με ιδιότροπη και παράλογη συμπεριφορά.

Η διάγνωση της επιληψίας είναι αρκετά εύκολη σήμερα χάρη στην ηλεκτροεγκεφαλογραφία.

Ένα από τα πιο συζητημένα προβλήματα είναι εκείνο της ενδεχόμενης πνευματικής έκπτωσης που μπορεί να προκαλεί η επιληψία. Στην πραγματικότητα το 80% των επιληπτικών έχει πνευματικό επίπεδο τέτοιο ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο σε μια φυσιολογική κοινωνική ζωή. Στο υπόλοιπο 20% το μέγεθος της πνευματικής καθυστέρησης ποικίλλει και είναι ανάλογο με τη συχνότητα των κρίσεων και την πρωιμότητα της εμφάνισης. Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με την ύπαρξη μιας υποτιθέμενης επιληπτικής προσωπικότητας: συχνά υποστηρίχτηκε ότι οι επιληπτικοί παρουσιάζουν διαταραχές του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς η οποία χαρακτηρίζεται από εγωκεντρισμό, θρασύτητα, υπερευαισθησία, νευρικότητα, εύκολους καβγάδες, πνευματική δυσκαμψία κ.α. Χωρίς αμφιβολία αν πολλά από τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούνται μερικές φορές στους ασθενείς αυτούς, στην πραγματικότητα σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση τους αποδίνεται στον τύπο της διαπαιδαγώγησης που έχουν λάβει τα άτομα αυτά και στον τρόπο με τον οποίο το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον δέχτηκε την πάθησή τους.

Όσον αφορά την επαγγελματική δραστηριότητα δεν υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις για τον επιληπτικό, αρκεί να τηρούνται ορισμένες προφυλάξεις για να αποφεύγονται επικίνδυνες για αυτόν καταστάσεις όπως π.χ. η οδήγηση αυτοκινήτου ή η αναρρίχησή του σε σκαλωσιές.

ΕΠΙΠΕΔΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ

Πολλά επίπεδα ιατρικής μπορούν να διαχωριστούν:

Μεθοδολογία

Το ΗΕΓ καταγράφει την εγκεφαλική ηλεκτρική δραστηριότητα δια μέσου ηλεκτροδίων επιφανείας, τα οποία τοποθετούνται στο κρανίο με τυποποιημένο τρόπο. Τα ηλεκτρόδια συνδέονται μεταξύ τους σύμφωνα με διατάξεις διάφορης πολυπλοκότητας.

Ένα ‘‘απλό’’ ΗΕΓ διαρκεί περίπου 20 λεπτά. Πρέπει να καταγραφούν τρεις έως τέσσερις διαφορετικές διατάξεις. Η αντιδραστικότητα των ΗΕΓ δραστηριοτήτων αξιολογείται με απλές δοκιμασίες: άνοιγμα των ματιών , σύσφιξη της γροθιάς.

Δύο τύποι ενεργοποίησης γίνονται συστηματικά. Η υπέρπνοια συνίσταται στο να ανασάνει ο ασθενής βαθιά και για 3 έως 5 λεπτά για να προκληθεί υποκαπνοία με αναπνευστική αλκάλωση: αυτές οι βιοχημικές αλλαγές μπορεί να προκαλέσουν ΗΕΓ ανωμαλίες ή να επάγουν κρίσεις. Στα διαλείποντα φωτεινά ερεθίσματα χρησιμοποιούνται φωτεινές λάμψεις σύντομες και έντονες, των οποίων η συχνότητα αυξάνεται προοδευτικά και μπορούν να εφαρμοστούν με τα μάτια ανοιχτά, κλειστά ή αμέσως μετά το κλείσιμο των ματιών. Αυτή η τεχνική είναι σημαντική για τη διερεύνηση των φωτοευαίσθητων επιληψιών.

Στην κλινική επιληπτολογία

Το ΗΕΓ παίζει θεμελιώδη ρόλο στην κλινική επιληπτολογία. Επιτρέπει τη συλλογή επιχειρημάτων για την θετική διάγνωση και την ταξινόμηση των επιληψιών. Η ορθότητα του αρχικού προσανατολισμού προς κάποιο σύνδρομο μπορεί να είναι αποφασιστική για την εκλογή της κατάλληλης θεραπείας. Το ΗΕΓ επιτρέπει επίσης την παρακολούθηση της επιληψίας ιδιαίτερα όταν υπάρχει αλλαγή της συμπτωματολογίας ή της συχνότητας των κρίσεων ή όταν εξετάζεται η δυνατότητα διακοπής της θεραπείας.

Ωστόσο το ΗΕΓ πολλών επιληπτικών ασθενών μπορεί να στερείται κάθε παροξυσμικής δραστηριότητας. Ομοίως, άτομα που ποτέ δεν εμφάνισαν επιληπτικές κρίσεις μπορεί τυχαία να εμφανίσουν ΗΕΓ δραστηριότητες που απαντώνται τυπικά στην πορεία αυτής της πάθησης.

Κατά συνέπεια το ΗΕΓ δε μπορεί ποτέ από μόνο του να θέσει ή να αναιρέσει τη διάγνωση. ‘‘Δεν υπάρχει παθολογικό ΗΕΓ παρά μόνο στον ασθενή’’.

ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ

Μόνο έξι τύποι κρίσεων περιλαμβάνονται σ’αυτή την ομάδα: αφαιρέσεις, (τυπικές ή άτυπες), μυοκλονικές κρίσεις, τονικές κρίσεις, κλονικές κρίσεις, τονικοκλονικές κρίσεις, ατονικές κρίσεις.

Oι αφαιρέσεις είναι κρίσεις μικρής διάρκειας που χαρακτηρίζονται πρωτίστως από αλλοίωση (ελάττωση ή κατάργηση) της συνείδησης.

Τυπικές αφαιρέσεις

Οι τυπικές αφαιρέσεις παρουσιάζουν αιφνίδια έναρξη και λήξη. Οι τυπικές αφαιρέσεις απαντώνται στις επιληψίες με αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Υποδιαιρούνται σε έξι κλινικές παραλλαγές.

Απλές αφαιρέσεις

Στις απλές αφαιρέσεις μόνη η αλλαγή του επιπέδου συνείδησης συνοψίζει ολοκληρωτικά την κλινική εικόνα. Το άτομο, συχνά ένα παιδί, ακινητοποιείται με το βλέμμα στο κενό διακόπτοντας την τρέχουσα δραστηριότητα για μεταβλητό χρονικό διάστημα 5 έως 30 δευτερολέπτων. Με το τέλος της κρίσεως το άτομο επανέρχεται στη δραστηριότητά του, χωρίς να θυμάται το επεισόδιο.

Αφαιρέσεις με κλονικά στοιχεία

Στις αφαιρέσεις με κλονικά στοιχεία, η αλλαγή του επιπέδου συνείδησης συνδέεται με ήπιες μυοκλονίες των βλεφάρων ή περιστοματικές που επαναλαμβάνονται ρυθμικά 3 φορές το δευτερόλεπτο.

Αφαιρέσεις με ατονικά στοιχεία

Οι αφαιρέσεις με ατονικά στοιχεία συνοδεύονται από ελάττωση του τόνου θέσης προξενώντας μία καμπτική κίνηση της κεφαλής και ενίοτε του κορμού.

Αφαιρέσεις με τονικά στοιχεία

Οι αφαιρέσεις με τονικά στοιχεία μπορεί να περιορίζονται σε μία στροφή των οφθαλμικών βολβών ή παρουσιάζουν έκταση της κεφαλής με οπισθώθηση του κορμού.

Άτυπες αφαιρέσεις

Οι άτυπες αφαιρέσεις χαρακτηρίζονται από προοδευτικότερη έναρξη και λήξη, γενικά μεγαλύτερη διάρκεια και συχνά μία λιγότερο έκδηλη αλλαγή του επιπέδου συνείδησης. Σε άλλες είναι παρόντα στοιχεία τονικά, ατονικά και/ή μυοκλονικά πιο έκδηλα και λιγότερο συμμετρικά απ’ότι στις τυπικές αφαιρέσεις.

Οι μυοκλονίες χαρακτηρίζονται στο νευροφυσιολογικό επίπεδο από ταυτόχρονη σύσπαση αγωνιστών και ανταγωνιστών μυών, που επιφέρει ένα αιφνίδιο και βραχύ τίναγμα, με ποικίλη εντόπιση και ένταση. Αυτά τα τινάγματα αλληλεπιδρούν με την κινητική δραστηριότητα και προξενούν αδεξιότητα, πτώση αντικειμένων και απότομη πτώση εφόσον επεκτείνονται στα κάτω άκρα.

Οι κλονικές κρίσεις συμβαίνουν εκλεκτικά στο μικρό παιδί, ενίοτε στα πλαίσια πυρετικών σπασμών. Συνίστανται σε αμφοτερόπλευρα κλονικά τινάγματα, ενίοτε ασύμμετρα, προοδευτικά επιβραδυνόμενα, ποικίλης διάρκειας που συνοδεύονται από αλλαγή του επιπέδου συνείδησης και μετακριτική σύγχυση.

Οι τονικές κρίσεις χαρακτηρίζονται από μία μόνιμη μυϊκή σύσπαση, μη παλμική, που διαρκεί τουλάχιστον μερικά δευτερόλεπτα και συνδέεται με μία αλλαγή του επιπέδου συνείδησης, άπνοια και άλλες φυτικές διαταραχές.

Οι ατονικές κρίσεις χαρακτηρίζονται από κατάργηση του τόνου θέσεως που προξενεί μία απότομη και τραυματική πτώση. Ενίοτε περιορίζονται σε μία απλή πτώση της κεφαλής προς τα εμπρός.

Οι τονικοκλονικές κρίσεις είναι συχνότερες γενικευμένες κρίσεις. Ξεκινούν χωρίς πρόδρομα σημεία και στη συνέχεια εξελίσσονται σε τρεις φάσεις: τονική, κλονική και λύσης.

Η τονική φάση διαρκεί 10 έως 20 δευτερόλεπτα. Ξεκινά με μία κραυγή. Η συνείδηση καταργείται από την αρχή.

Η κλονική φάση διαρκεί περίπου 30 δευτερόλεπτα. Η διαλείπουσα χαλάρωση της τονικής μυϊκής σύσπασης προκαλεί αμφοτερόπλευρα, σύγχρονα, έντονα τινάγματα, τα οποία προοδευτικά αραιώνουν για να διακοπούν απότομα.

Η φάση της λύσης διαρκεί από μερικά λεπτά έως μερικές δεκάδες λεπτών. Αμέσως μετά την κλονική φάση, το άτομο, υποτονικό και ακίνητο, παρουσιάζει βαθιά θόλωση της συνείδησης και πλήρη μυϊκή χαλάρωση. Η αναπνοή επανέρχεται, ευρεία και θορυβώδης.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

Εκτός από τη συχνότητα των κρίσεων και τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας, η αντικειμενική και υποκειμενική απήχηση της επιληψίας στην καθημερινή ζωή αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά κριτήρια για την αξιολόγηση της ‘‘ποιότητας ζωής’’ των ασθενών.

Ύπνος

Η χρησιμότητα επαρκούς ύπνου με κατάκλιση και αφύπνιση σε τακτικές ώρες είναι ένα σημαντικό σημείο της υγιεινής της ζωής. Πρακτικά, ο σεβασμός αυτού του μέτρου είναι συχνά σχετικός, ιδίως στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Εάν η ώρα κατάκλισης καθυστέρησε και το επιτρέπουν οι επαγγελματικές υποχρεώσεις, πρέπει να δοθεί στον ασθενή η συμβουλή να αλλάξει την αφύπνισης για να διατηρήσει σταθερή διάρκεια ύπνου. Δεν είναι χρήσιμο να διακόπτεται ένας λίγο παρατεταμένος πρωινός ύπνος για να ληφθεί η πρώτη δόση του φαρμάκου.

Τηλεόραση και παιχνίδια video

Η τηλεόραση, οι οθόνες videoτων ηλεκτρονικών παιχνιδιών και των υπολογιστών είναι καλά ανεκτά από την πλειοψηφία των επιληπτικών. Εάν υπάρχει μία φωτοευαίσθητη επιληψία απλές προφυλάξεις (καλά φωτισμένο δωμάτιο, ικανή απόσταση ανάμεσα στην οθόνη και τον παρατηρητή, κάλυψη του ενός ματιού με την παλάμη του χεριού σε περίπτωση αποσυντονισμού της οθόνης) ελαττώνουν τους κινδύνους.

Αθλητισμός

Η εξάσκηση μιας αθλητικής δραστηριότητας είναι ένας σημαντικός παράγοντας της κοινωνικής ολοκλήρωσης. Οι απαγορεύσεις, εμφανείς, Εξαρτώνται από τον τύπο των κρίσεων και τον κίνδυνο να εμφανιστούν κατά την αθλητική δραστηριότητα. Ορισμένες δραστηριότητες απαγορεύονται, επειδή η ζωή του ασθενούς τίθεται σε κίνδυνο από μια σοβαρή κρίση:υποβρύχιες καταδύσεις, ιστιοπλοΐα, κ.α. Η ιππασία πρέπει να επιτρέπεται μόνο στους καλά ελεγχόμενους ασθενείς. Ο αθλητισμός ή η γυμναστική δεν αναδεικνύονται. Η οδήγηση ποδηλάτου μπορεί να επιτραπεί ακόμη κι αν υπάρχει μικρός κίνδυνος ατυχήματος. Συνιστάται να φορούν κράνος.

Φοίτηση στο σχολείο

Τα περισσότερα επιληπτικά παιδιά μπορούν και πρέπει να ακολουθούν μία φυσιολογική φοίτηση στο σχολείο. Οι συνέπειες πάνω στην καλή μεταγενέστερη πορεία των σπουδών μπορεί να είναι μείζονες εάν η επιληψία ξεκινήσει κατά την εκμάθηση της ανάγνωσης. Μία στενή συνεργασία ανάμεσα στο θεράποντα ιατρό, το σχολίατρο και τον εκπαιδευτή είναι λοιπόν βασική για να παραμείνει το επιληπτικό παιδί στις κανονικές εκπαιδευτικές δομές.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΕΠΙΛΗΨΙΑ;

Να ακολουθεί την θεραπεία του κανονικά και σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού του.

Να μην διακόπτει απότομα την θεραπεία του.

Να αναφέρει στον γιατρό τυχόν παρενέργειες από τα φάρμακα.

Να ζει φυσιολογική ζωή. Ανάλογα με το είδος των κρίσεων, μπορεί να υπάρχον ειδικοί περιορισμοί.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΕΠΙΛΗΨΙΑ;

Να κολυμπάει μόνος του.

Να κάνει μπάνιο με κλειστή πόρτα.

Να οδηγεί αυτοκίνητο εάν δεν έχον ρυθμιστεί απόλυτα οι κρίσεις του και σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.

Να αποφεύγει ορισμένα επαγγέλματα και δραστηριότητες (π.χ. οικοδόμος που δουλεύει σε σκαλωσιές, επαγγελματίας οδηγός, χειρούργος κλπ)

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ;

Να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και χρονομετρήσουμε την κρίση.

Να απομακρύνουμε αντικείμενα γύρω από τον ασθενή. Να χαλαρώσουμε τα ρούχα του και να βγάλουμε τα γυαλιά του εάν φοράει. Επίσης, να γυρίσουμε το κεφάλι του στο πλάι ώστε να μην καταπιεί ενδεχόμενα εμέσματα. Μπορούμε να βάλουμε κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του.

Θα πρέπει να δείξουμε κατανόηση μετά την κρίση.

ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ;

Να μην μετακινήσουμε τον ασθενή εκτός εάν κινδυνεύει.

Μην περιορίζουμε τις κινήσεις του.

Μην βάλουμε τίποτα στο στόμα του και μην προσπαθήσουμε να του το ανοίξουμε.

Επίσης, να μην του δώσουμε τίποτα να πιει.

Πώς πρέπει, όμως, να αντιμετωπίζονται αυτά τα άτομα και από την κοινωνία αλλά και φυσικά από τους συνομήλικους όσον αφορά τα παιδιά;

Κατά τη γνώμη μου, πιστεύω ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτά τα άτομα διαφορετικά από τα άλλα στην κοινωνία, είτε αυτά είναι μεγάλης ηλικίας είτε είναι μικρά παιδιά που μπορεί να νιώθουν άσχημα. Δηλαδή όταν χρειάζονται κάποια δουλειά για να εργαστούν να μην ενεργούν ρατσιστικά οι εργοδότες λόγω κάποιας αρρώστιας.

Το ίδιο ισχύει και για τη φοίτηση στο σχολείο. Ωστόσο πολλά επιληπτικά παιδιά παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες, τα αίτια των οποίων δεν είναι μοσήμαντα: διαταραχή των γνωστικών λειτουργιών, έλλειψη προσοχής ή ψυχοκινητική διέγερση λόγω της θεραπείας, απουσίες λόγω των κρίσεων, διαταραχές του χαρακτήρα και ψυχολογικές δυσκολίες που δημιουργούνται από ένα αίσθημα κατωτερότητας έναντι των μη επιληπτικών παιδιών, υπερπροστασία από τους γονείς, ανεπαρκής εκπαίδευση του προσωπικού του σχολείου.

Τέλος, επιληψία έχουν πολλά άτομα επιφανή και μη σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, τα περισσότερα ζουν και δουλεύουν φυσιολογικά!!